We zijn bij elkaar in de sfeervolle kantine van HC Groenraven, de thuisbasis van gastheer Patrick Berends. Op deze centraal gelegen vijfsterren pensionstal in Houten wordt instructie geboden tot en met Grand Prix niveau. Aan tafel aangeschoven zijn Irene Dijkhuijsen, eigenaar van Ruitersportcentrum Zutphen en manege-eigenaar Anja van de Ven van PCK Eersel. Verder is te gast amazone Anouk Vroon-Hagmeijer. Zij verwezenlijkte haar droom om te kunnen paardrijden door ruim 50 kilo af te vallen. Het onderwerp van vandaag is het gewicht van de ruiter en de belastbaarheid van het paard. Een hot topic, dat al langer leeft in onze sector en zeer relevant is binnen de huidige maatschappij.  

Verschillende maneges nemen maatregelen om de belastbaarheid van hun pony’s en paarden te beperken. Dat wordt door velen als positief ervaren, maar leidt soms ook tot onbegrip onder ruiters. Hoe sta jij daarin, Anouk?   
Anouk: “Ik ben absoluut een groot voorstander van een maximaal gewicht voor ruiters. Voordat ik begon met paardrijden woog ik 130 kilo. Mijn dochters reden al en zij hadden de droom om samen met hun moeder te kunnen rijden. Ik ben toen begonnen met tien introductielessen bij Manege Zilfia’s Hoeve in Houten. Hoewel de wens om te rijden groot was, voelde ik ook dat ik eigenlijk veel te zwaar was voor de paarden. Als GGZ-agoog (gespecialiseerd maatschappelijk werker red.) ben ik heel begaan met mens en dier. Daarbij heeft mijn instructrice geholpen om mijn blik te openen. Zij gaf aan dat ze er niet meer achter kon staan om mij les te geven, waar ik alle begrip voor had. Het welzijn van een paard moet altijd bovenaan staan. Ik ben daarom een intensief afvaltraject ingegaan met een personal trainer en inmiddels zit ik op een stabiel gewicht van 76 kilo.”  

Dat is een geweldige prestatie en zeer inspirerend. Uit de praktijk weten we dat dit niet voor iedereen haalbaar is. Hoe kun je als manege het welzijn van je pony’s en paarden waarborgen zonder iemand buiten te sluiten?  
Anja: “Ongeveer negen jaar geleden stonden wij voor precies dat dilemma. Al een tijd worstelden we met het toenemende gewicht van sommige ruiters en de gevolgen die we ondervonden bij onze paarden. Toch neem je niet zomaar die beslissing van een maximaal gewicht, want je wilt mensen niet voor het hoofd stoten. Het is gewoon een heel complex en delicaat onderwerp. Drie jaar geleden hebben we toch die stap gezet. Nu gaat iedereen bij ons op de manege twee keer jaar op de weegschaal. Ieder jaar organiseren we in mei en november een weegmoment en worden álle ruiters, jong en oud, gewogen. We hanteren een maximaal gewicht van 90 kilo, inclusief kleding, cap en laarzen. Voor de beginnerslessen willen we zelfs terug naar 85 kilo, aangezien die groep ruiters nog niet over de juiste balans beschikt om hun gewicht op een goede manier op te kunnen vangen.”   
Irene: “Bij onze manege kijken we niet alleen naar het gewicht van de ruiter, maar speelt de BMI ook een rol. We hebben een lijst gemaakt met daarop welke paarden geschikt zijn voor een bepaald gewicht en BMI, en daar delen we de lessen op in. Als maximumgewicht hanteren we 90 kilo voor volwassen ruiters en voor beginnende volwassen zelfs 75 kilo. We hebben maar twee grote brave paarden die 90 kilo kunnen dragen dus kunnen er in een les maar maximaal twee ruiters tussen de 85 en 90 kilo meerijden, naast de ruiters onder de 85 kilo. Voor ponyruiters van 7-12 jaar die meerijden in de kidsclub hanteren we een gewicht van 50 kilo.”

Anouk: ‘Ik kwam zelf tot de conclusie dat ik met 130 kilo echt veel te zwaar was om paard te rijden’

De keuze om op deze wijze de belastbaarheid van de paarden en pony’s te beperken neem je niet zomaar. Wat gaf voor jullie de doorslag om dit door te voeren?   
Irene: “Absoluut het paardenwelzijn. Ik merkte dat bepaalde paarden in de les meer moeite kregen met zwaardere ruiters. Ze struikelden vaker en moesten regelmatig naar de osteopaat. Daarbij hebben we inmiddels wat oudere paarden in de lessen meelopen. Het gewicht van de ruiters zag ik na verloop van tijd alleen maar toenemen, dus was de keuze voor een maximaal ruitergewicht in combinatie met BMI eigenlijk snel gemaakt. Sindsdien zijn onze paarden veel fitter en hebben ze geen rugproblemen meer.”   
Anja: “Voor ons geldt hetzelfde. Wij merkten de gevolgen van steeds zwaarder wordende ruiters op de belastbaarheid van onze paarden en pony’s door een toenemend aantal blessures. Tijdens de coronaperiode zat alles op slot en werden de paarden maandenlang minder zwaar belast. We zagen hoe goed dat uitpakte voor de paarden en hebben toen de knoop doorgehakt om een maximaal gewicht in te voeren. Het blijft bijzonder dat we als manege-eigenaar heel erg bezig zijn met de gezondheid en fitheid van onze paarden, zoals goed harnachement, hoefsmid, fysio, dierenarts, maar geen oog hebben voor de persoon die vervolgens op het paard stapt. Daar mag zeker meer verandering in komen.”  
Anouk: “Ik vind dat je als manegeruiter niet hoeft te wachten tot de manege een bepaald ruitergewicht invoert. Je kunt je nu ook al verdiepen in paardenwelzijn. Dat heb ik ook gedaan.  Daardoor kwam ik zelf tot de conclusie dat ik met 130 kilo echt veel te zwaar was om te rijden. Gelukkig kreeg ik veel hulp en steun van mijn instructrice om uiteindelijk de stap naar het afvallen te zetten.”   

Anja: ‘Je neemt niet zomaar die beslissing van een maximaal gewicht, want je wilt mensen niet voor het hoofd stoten’

Het invoeren van een maximaal ruitergewicht was vast voor veel ruiters heel ingrijpend. Hoe hebben jullie dat gecommuniceerd?  
Anja: “Wij onderhouden goed contact met onze klanten via social media, dat is begonnen in de coronatijd. In die tijd stuurden we tevens regelmatig nieuwsbrieven naar alle ruiters om ze op de hoogte houden van alle veranderingen rondom het maximaal gewicht. Dat nieuws werd toen zelfs opgepikt door de lokale kranten. Toen de lessen weer begonnen, zijn we eerst met alle instructeurs de ruiters gaan 'scannen'. Het blijkt dat je met het blote oog niet goed kunt inschatten hoeveel iemand weegt. Je zit er zomaar 20 kilo naast. Dat was voor ons het moment om de weegschaal erbij te pakken. In het begin kregen we enkele reacties van ouders die bezorgd waren dat hun kind te veel met zijn of haar gewicht bezig zou zijn. Dat snap ik heel goed, want de jeugd van tegenwoordig zit veel op social media en ziet daar alleen maar slanke voorbeelden waar ze zich aan willen meten. Ik wil niet medeverantwoordelijk zijn voor het feit dat een kind geobsedeerd raakt door zijn gewicht.”

Patrick: “Ik ben heel benieuwd hoe de mensen in de beginfase reageerden op alle veranderingen. Want ik neem aan dat niet alle reacties positief waren?”   
Anja: Dat klopt. Het maakte veel emoties los bij mensen. Mensen werden ineens bewust van hun eigen gewicht en wat voor impact dat heeft op een paard. Dat was reden voor sommige ruiters om wat kilo’s te gaan afvallen. Slechts enkelen kozen ervoor om te stoppen met rijden. Anderen hebben zich er een tijd tegen verzet door het weegmoment zo lang mogelijk uit te stellen. Het ligt heel gevoelig en daar willen we tactisch mee omgaan. Zeker in deze tijden waarin veel al onder een vergrootglas ligt.”   
Patrick: “Dat is zeker waar. We moeten ervoor zorgen dat we met zijn allen de sport blijven promoten en daarbij het paardenwelzijn vooropstellen. Daarom is het goed om te kijken hoe we dit onderwerp op bredere basis kunnen aanpakken.”

Irene: ‘Sinds de invoering van een maximaal ruitergewicht zijn onze paarden veel fitter en hebben ze geen rugproblemen meer’

Een goed moment om een bruggetje te slaan van de manegelessen naar de wedstrijdsport. Merk jij als jurylid dat het gewicht van de ruiter in de wedstrijdring toeneemt?  
Patrick: “Ik ben al bijna dertig jaar actief als jurylid en ik moet zeggen dat ik de laatste jaren eigenlijk minder zware ruiters in de ring zie. Het bewustzijn onder ruiters neemt zeker in de hogere klassen van de wedstrijdsport toe. Er is meer aandacht voor de fitheid en gezondheid van de ruiter en dat vind ik een positieve ontwikkeling.”  
Irene: “Het is ook belangrijk dat je als ruiter en paardeneigenaar beschikt over enige mate van zelfreflectie. Wij zijn ten slotte verantwoordelijk voor het welzijn van ons paard.” 
Patrick: “Absoluut. Toch schort het bij sommige ruiters wel eens aan die zelfreflectie. Ik heb onlangs voor het eerst in mijn carrière een amazone in een proef uitgesloten in het kader van paardenwelzijn. Zij reed op hoog niveau en had niet eens een te zwaar gewicht, maar zat ontzettend tegen de bewegingen van het paard in. Het kon gewoon niet. Dat laat zien dat gewicht niet alles zegt, maar dat de balans van de ruiter en de manier van rijden wellicht nog belangrijker is. Een ruiter mag een paard nooit in de weg zitten en moet onafhankelijk kunnen meebewegen. In zo’n situatie heb ik dan minder moeite met een zwaarder gewicht.”  
Anja: “Dat is waar. Als iemand mooi in balans zit, dan is het gewicht van de ruiter inderdaad minder belangrijk. Alleen dat is juist hetgeen wat bij beginnende en onervaren ruiters nog ontbreekt, en daar hebben wij er veel van.”  

Hoe zouden we op een positieve manier meer bewustzijn kunnen creëren bij ruiters?  
Anja: “Er is vaak een achterliggende reden waarom iemand een zwaarder gewicht heeft. Ik hoor vaak dat iemand net een rotperiode achter de rug heeft door bijvoorbeeld een verlies of een scheiding. Ik probeer de situatie dan vooral uit te leggen vanuit het paardenwelzijn en de belastbaarheid, zonder een oordeel te vellen over die persoon. Je merkt dat veel mensen daar goed op reageren.”   
Patrick: “Soms spreek ik als instructeur wel eens iemand aan op zijn gewicht. Gewoon dat diegene een beetje erop moet letten. Vaak geeft iemand dan aan dat hij of zij even niet lekker in zijn vel zit. Ik probeer de ruiter dan toch aan te moedigen om te werken aan zijn eigen conditie door meer te sporten en wat gezonder te gaan eten. Dat komt het rijden echt alleen maar ten goede.”   
Anouk: “Vanuit eigen ervaring weet ik dat de stap naar afvallen en het gehele traject om kilo’s te verliezen niet makkelijk is. Het hielp mij enorm om een doel voor ogen te houden. Ik wilde namelijk enorm graag op één bepaald paard en daar moest ik eerst voor mezelf een passend gewicht voor hebben. Dat is al die tijd mijn drijfveer geweest. Ik ben trots dat het me is gelukt om al die kilo’s te verliezen. Ik voel me fysiek en mentaal nu echt veel beter. Dat wordt ook opgemerkt bij mij op de manege en daarom hebben twee andere ruiters uit mijn les dezelfde stap gezet om te werken aan hun gewicht. Het zou mooi zijn als ik met mijn verhaal nog meer ruiters kan inspireren. Want je doet het niet alleen voor jezelf, maar net zo goed voor je paard.”

Anja: ‘Het blijkt dat je met het blote oog niet goed kunt inschatten hoeveel iemand weegt. Je zit er zomaar 20 kilo naast’ 

Patrick: ​​​​​​​‘Het gewicht van de ruiter zegt niet alles, de balans en manier van rijden is wellicht nog belangrijker’