Vliegreizen voor paarden worden geregeld door een agent, die alle voorbereidingen en paperassen verzorgt. Afhankelijk van de prijs worden er grooms, een dierenarts of allebei ingeschakeld voor de begeleiding onderweg. Er zijn verschillende vliegmaatschappijen die paarden als vracht meenemen en ze vertrekken vanuit allerlei luchthavens. “Soms moet ik eerst naar Luxemburg, Frankfurt of Milaan reizen. Vliegveld Maastricht als vertrekpunt is voor mij erg makkelijk. Ik kan vanuit huis zien of het vliegtuig eraan komt”, vertelt dierenarts Ben Horsmans.  

Zijn werk begint als de paarden per vrachtwagen aankomen bij het vliegveld. “Er is vooraf gecontroleerd via de chip of de juiste paarden erin staan. Om te voorkomen dat daarmee gerommeld wordt, moet de vrachtwagen daarna worden verzegeld. Ik mag op het vliegveld die verzegeling controleren en daarna verbreken, zodat de paarden in de transportcontainers kunnen worden geladen.”  

Businessclass 

Paarden kunnen ook businessclass vliegen. Dat heeft te maken met de hoeveelheid paarden per container. “Er kunnen er twee of drie naast elkaar. Als het jaarlingen zijn wat meer. Soms wordt er betaald voor één paard per container. Dat lijkt luxe, maar ik merk dat ze op zo’n reis liever een beetje tegen een schot leunen. Dus al die extra ruimte is niet per definitie prettiger.” 

In de boxen ligt zaagsel. Ben controleert deze ruimte, voordat de paarden worden geladen. “Als ze al een lange reis over de weg hebben gehad zijn ze wel eens wat wakker. Er zijn meestal wel ervaren begeleiders bij.” De containers worden gewogen, zodat het gewicht goed over het vliegtuig kan worden verdeeld en de brandstof op de totale landing kan worden aangepast. “Als er meer vracht meegaat, proberen we de paarden altijd zo dicht mogelijk bij de uitgang te zetten, zodat ze het minst lang erin hoeven te staan.”  

Via een hefsysteem worden de containers op de hoogte van de laadruimte gebracht (foto), waarna ze naar binnen worden gerold. Ben let er goed op dat de paarden op de juiste manier worden geladen. “Het gebeurt weleens dat er haast is en de containers verkeerd om worden neergezet, met hun neus naar de achterkant van het vliegtuig. Dat is niet de bedoeling, want dan komt er bij het opstijgen te veel druk op de voorbenen. Dus dan moet ik ingrijpen. En ja, dat levert vertraging op. Maar met vrachtvluchten is dat nooit zo’n probleem. Vorig jaar was ik in Mauritius. De paarden waren geladen, maar toen ik keek stonden ze achterstevoren in de containers. Dat kan niet, want dan kan ik niet via het zijdeurtje bij hun hoofd en hals. Tja, dan moet alles er weer uit.”

De hele tijd houdt Ben in de gaten of de paarden rustig blijven. “Zeker als er ervaren sportpaarden bij staan die het al weten, gaat dit meestal prima. Daardoor kalmeren de andere paarden ook. Is er wel onrust, dan kan ik via een luikje bij ze en eventueel een beetje verdoving geven. Maar dat is niet standaard.”

Druk op oren 

Tegenwoordig gaan paarden eigenlijk alleen nog maar met vrachtvliegtuigen mee. In het verleden was dat anders. “Er waren veel vluchten per dag naar New York, dus als er paarden mee moesten stonden ze in het ruim, terwijl de passagiers voorin geen idee hadden dat ze aan boord waren. Soms kwamen de piloten mij vragen of ze onderweg even mochten kijken.” 

Wie wel eens heeft gevlogen, weet dat het opstijgen met enige herrie gepaard gaat. Voor de paarden blijkt dit nauwelijks een probleem. Het stijgen zelf ook niet. Ben: “De meeste piloten houden er rekening mee door de hele startbaan te gebruiken en iets geleidelijker omhoog te gaan. Dat is fijner voor de paarden. Soms merk je dat ze wat onrustiger worden omdat ze druk op hun oren voelen, net als wij. Ik stop dan wat hooi in hun mond, zodat ze gaan kauwen. Dat geeft meteen verlichting.” Onderweg krijgen de paarden hooi en om het uur wordt water aangeboden. “In het begin eten en drinken ze niks. Eenmaal onderweg worden ze steeds rustiger en gaan ze meer eten. Kauwen heeft een kalmerend effect op ze. Ik merk ook dat ze in de loop van de vlucht meer drinken. Net als wij raken ze van vliegen gedehydrateerd. Wat wel opvalt is dat sommige paarden niet weten wat een emmer is. Die zijn zo gewend aan drinkbakken. Maar als ze eenmaal dorst krijgen, went ook dat snel.” Als hij naar het ruim gaat om de paarden te controleren, moet hij verplicht een zuurstoffles meenemen. “Als om wat voor reden dan ook de luchtdruk wegvalt, komt daar niet zo’n masker uit het plafond.” 

Jetlag

Een grote tas met alle papieren moet bij de paarden blijven. Ben draagt deze over na de landing en daar eindigt zijn verantwoordelijkheid. De dierenarts merkt dat het vervoer via de lucht toeneemt. “Wedstrijdpaarden, handelspaarden, paarden voor de fokkerij; het wordt steeds normaler. Iedere dag vliegen er paarden over de hele wereld. Ik ben ervan overtuigd dat het minder belastend is dan een zeer lange rit over de weg. Ze hoeven veel minder hun balans te corrigeren. De meeste paarden staan al snel een beetje te slapen onderweg. Turbulentie? Daar hebben mensen meer last van. Een jetlag bij een groot tijdverschil hebben ze wel. Je merkt dan dat ze pas na een weekje weer zichzelf zijn. Een totaal ander klimaat heeft ook invloed. Ik ging deze winter met paarden die flink in hun vacht zaten naar het Midden-Oosten, waar het 25 graden was. Nou hebben ze in Qatar net een nieuw ‘animal hotel’ gebouwd, wat van alle gemakken is voorzien, dus ook airco. Maar zo’n vacht moet dan wel geschoren worden.”

Drie dagen nadat hij zijn dierenartsdiploma in Utrecht kreeg, vloog Ben Horsmans voor de eerste keer met paarden mee. “Dat is bijna veertig jaar geleden”, lacht hij. “Ik werd gevraagd paarden te begeleiden naar het WK dressuur in Canada.” Voor de Limburger, die net over de grens in Duitsland zijn praktijk runt, volgde er pas een vervolg in 2010, toen hij als teamveterinair van de vierspannen meeging naar de Wereldruiterspelen in Kentucky. Inmiddels heeft hij de smaak te pakken. De laatste jaren vliegt hij praktisch de hele wereld over, wat ook allerlei bijzondere anekdotes oplevert. “Ik vloog een keer met achtentwintig Arabische paarden van Cairo naar Bagdad in Irak. Midden in de nacht inladen in Egypte, drie man beveiliging mee en twee bejaarde piloten. Maar die lui waren allemaal doodsbenauwd voor paarden. Stond ik daar in mijn eentje met al die paarden… De vlucht ging prima. Normaal worden de containers na aankomst naar een opvangruimte vervoerd, waar de paarden rustig worden overgeladen. Nu moesten we naast het vliegtuig uitladen en een paar honderd meter met ze lopen, terwijl vlakbij andere vliegtuigen opstegen…”  

Of die keer dat hij van India naar Lahore (Pakistan) vloog en uitgenodigd werd voor een kijkje in de cockpit. Hij trof er twee piloten uit Limburg aan. “Ik viel om van verbazing. Het was wel heel gezellig!” En nadat hij paarden voor de politie van Bogota in Colombia had afgeleverd, werd Ben gevraagd om een paar dagen instructie te geven over verzorging. “Ze hebben daar hun eigen centrum en bleken zeer leergierig. Dat was ook bijzonder.”